01 feb Maatregelen tegen fysieke belasting op diverse niveaus
Om de risico’s van fysieke belasting te beheersen, kunnen op verschillende niveaus maatregelen worden genomen.
Oplossingen kunnen gezocht worden in:
- het aanpakken aan de bron; meestal mechanisatie in het geval van fysieke belasting.
- het afschermen van de bron; hulpmiddelen en werkplekverbetering.
- het verminderen van de blootstelling; andere taken aan de functie toevoegen die minder belastend zijn.
- gedragsverandering van werknemers; technieken gebruiken die de belastende parameters reduceren.
Oplossingsrichtingen op verschillende niveaus
Bij het zoeken naar oplossingsrichtingen voor fysieke belasting, kunnen we een onderverdeling hanteren in organisatie, gedrag en techniek. Het is zaak om oplossingen te zoeken op of boven het niveau waardoor een knelpunt is ontstaan, organisatie, werkplek en gedrag. Nog vaak krijgen werknemers een training terwijl dat niet de oorzaak van het probleem is.
Organisatieniveau
Op organisatieniveau neemt men beslissingen die de belasting bepalen. De inrichting van het productieproces bepaalt waar en wanneer het nodig is objecten handmatig te verplaatsen. Ook het optimaliseren van de logistiek van goederen in de organisatie is onderdeel van organisatorische veranderingen.
Met de functie- en taakindeling is de blootstelling aan de belasting te beïnvloeden. Door taakroulatie, taakverrijking en taakverbreding is het veelal mogelijk om minder eenzijdige belasting te bewerkstelligen bij een gelijkblijvende productie. Aandachtspunt bij het formuleren van oplossingen is het verschuiven van problemen. De kernparameters van fysieke belasting zijn de te leveren kracht, de duur hiervan, de frequentie en de houding waarin gewerkt moet worden. Bij het halveren van de last bij tillen, nemen frequentie en de duur toe.
Aandachtspunten:
- voorkomen van opgelegd tempo; aandacht voor de frequentie
- optimaliseren van de werkhoogte, reikafstand en eventueel gereedschap;
- zelf tempo variëren door buffers in te bouwen (bijvoorbeeld de rol van ‘vliegende keep’ voor aanvullen en dergelijke tijdens pieken inzetten en rol regelmatig wisselen);
- taakroulatie, taakverbreding;
- ruimtelijke opstelling van installaties en werkplekken ten opzichte van elkaar moet onderling contact mogelijk maken zodat de eentonigheid van het werk kan worden doorbroken.
Techniek
Techniek bij tillen en dragen kan een meer of minder uitgebreide rol spelen bij het verminderen van een knelpunten. Dat varieert van het verstrekken van een eenvoudige werkhandschoen tot het automatiseren en mechaniseren van bepaalde productieprocessen.
Het verbeteren van de werkplekinrichting is ook onderdeel van de technische oplossingsrichtingen. Met de inrichting van de werkplek is het mogelijk de randvoorwaarden voor fysieke belasting positief te beïnvloeden.
Een goede werkhouding kan gestimuleerd worden door de werkplek doelmatig in te richten, aandachtspunten:
- Werkplek afstemmen op de te verwachten gebruikers en uit te voeren taken, voorkomen extreme gewrichtsstanden.
- Materialen, gereedschappen, producten binnen reikbereik.
- Werkplekafmetingen afstemmen op de personen die erin werken.
- Verstelmogelijkheden van steun- en werkvlakken.
- Geen enkele werkhouding kan langdurig worden volgehouden. Ook bij zittend werken is regelmatige afwisseling nodig door het aannemen van andere (zit)werkhoudingen of door bewegen.
- Ondersteuning van het lichaam waar nodig en mogelijk.
- Voldoende beenruimte; de werkbladdikte, de draagconstructiehoogte en eventueel ingebouwde apparaten moeten samen zo dun mogelijk zijn.
Gedrag
Voorlichting en training van werknemers kunnen een belangrijke rol spelen in het verlagen van de risico’s door fysieke belasting. Denk aan het bewerkstelligen van gedragsveranderingen zoals niet onnodig tillen of gebruik maken van hulpmiddelen.
Maatregelen op werkplekniveau hebben als voorwaarde voor succes dat de organisatie van het werk en werkplek met (hulp-)middelen optimaal zijn ontworpen voor de taak en de gebruiker. Voorlichting kan hier geen alternatief voor zijn.
Implementatie maatregelen
In de praktijk gaat de invoering van maatregelen om fysieke belasting te optimaliseren niet altijd goed. Ook als maatregelen wel worden genomen, blijken ze na verloop van tijd vaak niet meer te worden toegepast. De laatste jaren is steeds meer bekend hoe het invoeren van maatregelen – implementatie – zo succesvol mogelijk kan verlopen door middel van participatieve ergonomie. Een vijfstappenplan geeft de belangrijkste aandachtspunten weer.
- Stap 1 Kiezen van een maatregel
- Vaak zijn er verschillende oplossingen denkbaar voor een probleem.
- Stap 2 Gevolgen van de maatregel
- Wanneer gekozen is voor een maatregel, ga dan na wat de gevolgen zullen zijn in een specifieke situatie. Zijn er van tevoren belemmerende of bevorderende factoren aan te geven?
- Stap 3 Invoering van de maatregel
- Wie is er verantwoordelijk, hoe ga je te werk, hoe is de taakverdeling en wat is het doel?
- Stap 4 Beoordelen van het resultaat
- Stap 5 Effect van de maatregel op termijn
Bron: Arbo-online.nl